Smeltkroes

In Engels sprekende landen wordt liefde passief beleefd. Let maar eens op: Falling in love. Wij hebben dat juist weer met slapen, dat we erin vallen. Terwijl in slaap glijden veel meer de werkelijkheid benadert. In Nederland leren we de laatste tijd dat ook liefde een werkwoord is. In ruimere zin dan in de liefde bedrijven. Over de liefde bedrijven hebben Native Americans een leuke lering: Een onweersbui is niets meer of minder dan een ingewikkelde paardans tussen Moeder Aarde en Vader Hemel. En laat het nu net op het moment dat ik dit schrijf zachtjes onweren! Nadat ik van de week op een ochtend vroeg zowat mijn bed uitviel door één hevige onweersklap is dit zacht aanhoudende gerommel er niets bij. Maar als ik Moeder Aarde was, gaf ik nu de voorkeur aan het type van vandaag. Zeker is in ieder geval dat wetenschappers het niet eens zijn of liefde tot emoties moet worden gerekend.

Hoewel het nog niet zo heel erg lang geleden is dat Amerika het land was van de Indianen is het verbazingwekkend hoe weinig van die cultuur is overgenomen door de immigranten. Ik weet overigens niet of wij Nederlanders het zoveel beter doen waar het gewoonten van de bevolking van voormalige koloniën betreft. Ja, eten, daar staan de meeste van ons we wel voor open. Indisch en roti zijn aardig ingeburgerd hier. Dat betekent echter niet dat een cultuur zo maar in een bestaande cultuur wordt opgenomen. Kortgeleden hoorde ik van een Hindoestaanse medestudent dat vrouwen die roken in hun cultuur niet zo geaccepteerd zijn. Hoeveel weten we eigenlijk van onze medemensen? Ik begin steeds meer in te zien dat studies zoals Culturele Antropologie ons nog heel wat kunnen leren.

Zo ging het ook in psychologisch onderzoek naar emoties. Na Darwin, die in emoties een evolutionaire functie zag, kreeg je James die zei dat we zonder fysieke gewaarwording geen emoties ervaren. Paul Ekman borduurde voort in het Darwiniaanse framewerk en kwam na uitgebreid onderzoek tot de conclusie dat emoties universeel bij alle mensen voorkomen. Omdat gezichtsuitdrukkingen behorend bij emoties als boosheid, angst, blijdschap, verdriet en verbazing zelfs door mensen van afgezonderde beschavingen werden herkend. We weten inmiddels ook dat het wel of niet tonen van emoties verschilt tussen Westerse en Oosterse culturen. Dus een logische stap verder is om de culturele context zo breed mogelijk in onderzoek te betrekken. Het voldoet simpelweg niet om wat wij kennen te vertalen naar een andere taal. Als namelijk blijkt dat bij een volk een situatie bepalend is, in plaats van zoals bij Westerlingen een gevoelsstaat, voor welke emotie er speelt schiet vertaling al snel te kort. Het eenvoudigst valt dit waarschijnlijk te begrijpen uit hoe onnoemelijk veel meer beschrijvingen de Inuits (Eskimo’s van Groenland en Canada) hebben voor de kleur wit dan wij.  

Als we met onze huidige reislust verre landen bezoeken zijn we vaak niet eens de taal machtig. Ik durf te beweren dat menigeen zelfs geen woord Spaans of Turks spreekt ondanks vakanties naar die landen, laat staan Hindi voor degenen die naar India reizen.  We zijn wel geneigd om ons te verdiepen in zaken als benodigde vaccinaties en of kraanwater drinkbaar is maar we verwachten net zo goed topless op een Turks strand te mogen zonnen als op het Scheveningse strand. Schaamte is volgens sommigen ook een emotie.

Taal heeft in ieder geval een belangrijke functie in het sociale verkeer. Is het niet gesproken en geschreven taal, dan wel lichaamstaal. Spanjaarden bijvoorbeeld staan er om bekend dat ze het niet zo nauw nemen met wat wij onze ‘personal space’ noemen en staan in de drukte dan ook enthousiast in je nek te hijgen. Medische studenten in het Westen wordt geleerd om zich gevoelsmatig van patiënten te distantiëren zodat zij in een dood lichaam geen persoon meer zien of, net zo lastig, hun bedpartner niet onbewust aan een medisch onderzoek onderwerpen tijdens een vrijpartij. Maar, waar Oosterse geneeswijzen de mens als geheel beschouwen zien de Westerse medici ons als een ontstoken appendix of een hernia.

Het komt neer op de juiste verhouding vinden. Dan is er nog veel goeds te halen voor iedereen op deze planeet. Ik bedoel maar, zoals met koken het beste gerecht ontstaat uit een beetje van dit en een beetje van dat kunnen de juiste hoeveelheden emoties sjeu aan het leven geven maar ze moeten niet overheersen. Dit is vast niet wat Darwin bedoelde met de functie van emoties. Maar hij heeft tijdens zijn leven veel van de wereld gezien en ontelbaar veel soorten en variaties bestudeerd en misschien had hij ook wel gezien waar ik naartoe wil met dit stukje. Een goed verstaander heeft slechts een half woord nodig. Op het gevaar af van verkeerde conclusies te trekken denk ik dat emoties universeel zijn en dat de sociale en individuele waarde die ze hebben aardig met elkaar aan het versmelten is . Voor we echter een wereldsoep kunnen maken van het vraagstuk emoties moeten we meer inzicht krijgen van de context waarin ze leven.