Het licht zien

Enthousiast vertelde Erik mij laatst dat hij een hotelschakeling had aangelegd in de garage van mijn moeder. Zo kan zij in het vervolg zowel bij de garagedeur als bij de schuurdeur het licht bedienen. Stroom aansluiten is op zich niet zo heel erg moeilijk maar een hotelschakeling is lastig, dat wist ik wel. Je hebt een fase- en een nul draad en soms ook een aardedraad erbij. De clou bij het aanleggen van stroom is dat je het in een schema moet kunnen zien. Maar dan nog. Ondanks het schema dat hij via internet geprint had was hij mij al na twee stappen kwijt. Ik begrijp het beter als ik het, met een schema ernaast, zelf aan het doen ben.

Denken en doen verloopt ook volgens schema’s. De sociaal cognitieve psychologie besteedt er een heel hoofdstuk aan in het boek van Roos Vonk (2003). De definitie luidt: Een schema is een georganiseerde verzameling van kennis over een  stimulus (bijvoorbeeld een bepaalde docent) of een categorie van stimuli (bijvoorbeeld docenten in het algemeen), die wordt gebruikt bij het verwerken van informatie over de betreffende stimulus of over andere stimuli in die categorie. En dit leidt tot een voortdurende wisselwerking tussen de waarnemer en de omgeving. Het is heel theoretisch gesteld natuurlijk maar het komt er op neer dat, zodra je eenmaal iets geleerd hebt, bijvoorbeeld hoe het er aan toe gaat als je in een restaurant gaat eten, dat je weet dat de dingen daar in een bepaalde volgorde verlopen. Je zult dan ook vreemd opkijken daar als je geacht wordt eerst te betalen en dan het dessert krijgt, voor je zelfs maar aan tafel hebt plaatsgenomen. Eigenlijk wordt een schema over een gebeurtenis zoals dit een script genoemd.

Zo is het ook met het doen van tentamen. Je weet dat je tot een half uur na aanvang binnen mag komen. En vooral ook dat je je op tijd aan moet hebben aangemeld anders kan je het schudden. Medestudenten weten meteen waar je het over hebt als je hen zegt dat je tentamen hebt. Voor de meesten betekent het op het laatste moment alles uit de kast halen en je sociale leven via facebook uitleven met broodnodig soggen. Studie-ontwijkend-gedrag kan bijna niet vermeden worden omdat je anders niet vol houdt om van die belachelijk lange dagen met je neus in de boeken begraven te zitten. Vannacht om half twee hield ik het voor gezien. Bij de statistiekvakken mag je één A-viertje, aan weerskanten beschreven, meenemen als spiekbrief. Met de stof van zeven weken colleges en werkgroepen moet je héél klein schrijven om er profijt van te hebben. Daarnaast heb je ook je grafische rekenmachine, kortweg GR, waar je ook heel veel in zou kunnen zetten, als je tenminste het risico wilt lopen om betrapt te worden. Ik durf dat niet. Het zou mij ook geen goed gevoel geven als ik op die manier een tentamen haal. Maar ik weet zeker dat er zijn die dat wel doen. Het is ook gewoon toegestaan op de middelbare scholen, tenminste bij de vakken waar je een GR mag gebruiken. In ieder geval had ik, toen ik stopte vannacht, mijn vorige spiekbrief bijgewerkt en omdat ik de stof nu veel beter begrijp had ik redelijk veel vertrouwen dit tentamen goed te kunnen maken. Ik viel rond half vier in slaap omdat mijn hoofd nog veel te wakker was. Het werd dus een heel kort nachtje want om zeven uur ging de wekker alweer.

Het gekke is dat ik er op zo’n moment wakker uit zie en mij heel uitgeslapen voel. Waarschijnlijk omdat ik enorm op scherp sta door een adrenaline rush die onvermijdelijk met het  doen van tentamens is verbonden. Eigenlijk klopt het systeem van geen kanten. Om de stof beter te gaan begrijpen had ik het boek van Andy Field aangeschaft. Een meesterwerk, qua uitleg én levendige voorbeelden. Via de website die bij het boek hoort, kun je ook testjes maken per hoofdstuk. Daar slaagde ik met glans voor. Dat boek had ik echt nodig omdat de verplichte literatuur en de colleges mij alleen maar verwarden. Toch zijn het dezelfde mensen die de colleges geven, die ook de tentamenvragen bedenken. Ik maak dus een denkfout als ik met een gerust gevoel naar zo’n tentamen ga.

Nu is mijn schema over statistiekdocenten dat zij gortdroog zijn, er zijn echter uitzonderingen. Degene die dit tentamen bijzat is er eentje die het echt zo leuk mogelijk probeert te maken. Hij zou zo model kunnen staan voor de slogan van de belastingdienst met de verhaaltjessommen die hij bedenkt. Hij heeft ook nog een bepaalde uitstraling die mij het gevoel geeft dat ik moet laten merken dat ik die sommen leuk bedacht vind omdat hij er zo zijn best op heeft gedaan. Maar, als ze er al van uit gaan in statistiekvakken dat iedere student straks als psycholoog onderzoek gaat doen, laten ze er dan serieuze onderzoeksvraagstukken van maken. Liever nog open vragen. Zodat je punten kunt scoren voor de goede stappen in meertrapscalculaties. Ik begrijp wel dat dit enorm tijdrovend is om na te kijken en dat er daarom gekozen wordt voor multiple choice vragen.

Dit verhaaltje leidt bij sommige mensen vast tot automatische gevolgtrekkingen die, afhankelijk van hun cognitieve capaciteit, al dan niet leiden tot het mee laten wegen van de situatie. Een hele mond vol om sociaal psychologisch te zeggen dat je waarschijnlijk nu denkt dat ik het tentamen niet heb gehaald. Gelukkig kan ik zeggen dat ik de punten voor mijn laatste bachelor statistiekvak binnen heb. Het heeft wat weerstand overwinnen gekost maar ik heb het hele circuit met goed gevolg doorlopen. Nu komen we toch weer op stroom terug; zonder weerstand had mijn statistieklicht absoluut feller geschenen.